Geloof doorgeven aan de volgende generaties ...

Uit het grote Europese waardenonderzoek blijkt dat elke nieuwe generatie minder kerkelijk én gelovig is dan de vorige. Het is geen evidentie meer om het geloof door te geven aan onze kinderen en kleinkinderen. We hebben er al misschien node mee leren leven maar voelen het toch aan als een verlies. Een gemis dat steevast aan de oppervlakte komt tijdens onze maandelijkse bijeenkomsten van Adem-Tocht. We voelen ons onmachtig of tekortschieten zoeken naar remedies of wijzen wel eens gefrustreerd anderen beschuldigend met de vinger.

Image by Gerd Altmann from Pixabay

Maar waarom ervaren we ons geloof als een kostbaar iets dat niet verloren mag gaan?

Je kunt toch ook een goed mens zijn zonder gelovig te zijn. Ook als ze zichzelf niet of niet expliciet christen noemen, werken velen vaak op hun manier mee aan een betere wereld, dus aan het Rijk van God. Het zijn mensen met het hart op de goede plaats.

We kunnen als gelovigen ook niet zonder meer pretenderen dat we de waarheid in pacht hebben. We hebben zelf ook geen pasklare antwoorden op vragen naar de zin van ons leven, wat er komt na de dood en waarom er zoveel onrecht en lijden is. Wat we wel ten diepste ervaren is dat ons geloof verbindt en ons vertrouwen voedt. We voelen ons gedragen door Iemand die ons in alle omstandigheden nabij is. Dat geeft uitzicht aan ons leven, een bestaan van vrede en geluk voor iedereen. En zelfs als we dat tijdens ons leven niet bereiken, blijft dat visioen overeind.

Deze droom willen we graag delen met onze kinderen. Want hij geeft ademruimte, moed en hoop, soms tegen beter weten in. Hij wapent ons om sterker te zijn als we geconfronteerd worden met tegenslagen. Hij overtuigt ons dat het kwaad uiteindelijk het laatste woord niet spreekt. Geloof helpt ons om vol te houden en telkens opnieuw te beginnen.

Geloof helpt te onderscheiden welke waarden echt van belang zijn. Zachte waarden weliswaar, maar die ons onverwoestbaar sterk maken. Vertrouwen, vergeving en mildheid, barmhartigheid en solidariteit, rechtvaardigheid en vrede, aandacht en troost. Mensen hoeven geen wolven te zijn voor elkaar. Dat is wat Jezus ons kwam vertellen. Die inbreng is in onze samenleving meer dan ooit onmisbaar.

Waarom is het zo moeilijk om het geloof door te geven?

In de huidige tijdsgeest lijkt geloof nauwelijks nog relevant en heeft het enkel nog nieuwswaarde als het in een negatief daglicht kan worden gesteld. In onze samenleving bestaan - in tegenstelling tot vroeger - ook meerdere religies en levensbeschouwingen naast elkaar. Pluralisme, respect hebben voor elkaars overtuiging, is in zo'n context zonder meer een groot goed. Ook al omdat wij als christenen ooit niet zo ruimdenkend waren. Misschien zijn we zelf nog opgegroeid met de restanten van die manier van denken. Wij hadden het bij het rechte eind, en de anderen waren fout.

De grote godsdiensten komen in essentie verrassend sterk overeen in hun gerichtheid op een Schepper die hen aanspreekt op naastenliefde, solidariteit en rechtvaardigheid. In de concrete leefregels zijn er evenwel meer verschillen die soms vreemd aandoen. Maar het botst wezenlijk veel sterker met bepaalde niet-religieuze overtuigingen. De waarden waar zij voor staan, lijken even algemeen geldend als onontkoombaar te zijn in onze samenleving.

En toch staat hun overheersende discours vaak haaks op onze christelijke waarden. Hardheid en botheid, lik op stuk geven, nooit achterom kijken, ongeremd winstbejag, alleen je eigen geluk nastreven ...

Ze sijpelen binnen in onze hoofden en harten zonder dat we er erg in hebben. Via praatprogramma's, reclamespotjes en tendentieuze opinieartikelen. De allesoverheersende waarde die ons als een wortel voorgehouden wordt, is 'ons unieke persoontje'. Al het andere wordt daaraan ondergeschikt gemaakt. Je ziet het in de discussies rond abortus, euthanasie en genderidentiteit. Alles moet wijken voor wat ik denk dat voor mij persoonlijk het beste is.

Tegelijkertijd botsen we ook op de grenzen van dat individualisme. Want de problemen die op ons afkomen, zijn op die manier niet aan te pakken, laat staan op te lossen. Wat kun je als individu beginnen tegen groeiende armoede, een klimaat dat op hol slaat omdat wij de aarde uitgeput hebben, die grote groep mensen die over de aarde zwerven op zoek naar een veilige plek? Alleen als we samenwerken, kunnen we alles anders organiseren op een manier dat zowel de mensen als de aarde kunnen herademen.

Het lijkt een visioen van het aardse paradijs, maar als we anders gaan denken en handelen, zou het kunnen werken. Het sluit perfect aan bij de grote waarden van ons geloof. Maar ook bij die van veel andere levensovertuigingen, gelovig of niet. Overal zien we initiatieven opduiken die een nieuwe manier van leven omarmen om duurzaam en solidair te leven. Maar voorlopig zijn die initiatieven nog klein en sporadisch. Soms lijkt het vechten tegen de bierkaai. De mensen die erin geloven en er voor gaan, worden vaak weggezet als naïef. Net als mensen die geloven. En die overeenkomst is niet toevallig.

Het is dus niet eenvoudig om in onze tijd geloof door te geven, omdat er harde en brutale krachten zijn die dreigen om alles van waarde te overspoelen. En die ook ons minstens gedeeltelijk in hun macht gekregen hebben. Alleen als we ons daar goed bewust van zijn en er een strategie tegen ontwikkelen, maken we een kans.

Hoe pakken we het aan om ons geloof door te geven?

Met geloof en het doorgeven van zachte waarden is het precies zoals met alles in de opvoeding: het gebeurt voor het grootste deel tussendoor. Verkeersopvoeding bijvoorbeeld geef je aan je kinderen niet alleen als je hun leert om bij het oversteken naar links en naar rechts te kijken, maar ook als ze op de achterbank zitten en ze zien en horen hoe jij reageert op andere weggebruikers. Stop je zonder morren voor een zebrapad of rijd je nog gauw verder? Heb je begrip voor iemand die in het foute rijvak voorgesorteerd staat of negeer je zijn vragende blik en zijn richtingaanwijzer? Ga je schelden of heb je geduld om te wachten? Wat we zeggen is belangrijk, maar wat we doen of niet doen evenzeer. Dat geldt voor sociale en seksuele opvoeding, voor milieu- en verkeersopvoeding. En dus ook voor geloofsopvoeding.

Soms zijn mensen bezorgd dat ze hun (klein)kinderen indoctrineren als ze hun iets vertellen over hun geloof. Dat is een misvatting, want in de opvoeding reiken we onze kinderen altijd aan wat we zelf goed en waardevol vinden, op het gebied van voedsel, muziek, kleding, taal en literatuur, en nog veel meer. Zoals we allemaal weten, is dat bepaald geen garantie dat onze kinderen dat aanbod slaafs zullen overnemen. Als ze opgroeien, maken ze vanzelf hun eigen keuzes. Maar ze hebben dan wel een stevige basis gehad die hen in staat stelt om te kiezen en er hun eigen invulling aan te geven.

Dat geldt ook voor geloof. Kinderen geloven nooit identiek wat hun ouders geloven. Maar ze nemen er altijd iets van mee, waar ze dan een heel eigen vorm aan geven. Kinderen hebben juist recht op om te weten van waaruit hun ouders leven, wat hun nauw aan het hart ligt, waar ze van dromen. Misschien praten we daar veel te weinig over.

Andere actoren in de samenleving zijn veel minder terughoudend. Het zou jammer zijn alswe er niet minstens een aantal christelijke waarden tegenover plaatsen.

Als we iets van ons geloof willen doorgeven, hoeven we maar te putten uit een rijke traditie. Er zijn zoveel prachtige Bijbelverhalen. Ze spreken rechtstreeks tot het hart. De barmhartige Samaritaan over naastenliefde versus uitsluiting. De verloren zoon over de kracht van vergeving. De broodvermenigvuldiging over hoe delen mensen verbindt en problemen ontmijnt.

Daarnaast zijn er nog zoveel krachtige symbolen en rituelen: het toenemende licht in de duisternis van de adventskaarsen, de zegening van alle ledematen van een dopeling, de onovertroffen woorden van de trouwbelofte, de sterkmakende zalving van een vormeling. Laat het ons benoemen in eenvoudige maar eerlijke woorden. En dan zien we wel wat mensen ervan oppikken.

Geloven doe je niet alleen. Geloof doorgeven gelukkig ook niet. Het is fijn als (klein)kinderen merken dat er, behalve hun (groot)ouders, nog andere volwassenen zijn die aan geloof een plaats geven in hun leven. Het maakt het allemaal een stuk aannemelijker en minder wereldvreemd. Dus aansluiten bij een activiteit met andere gezinnen is zeker een aanrader.

De waarden die we willen meegeven, worden vaak zachte waarden genoemd. Het gaat dan over het beoefenen van geduld, over het geven van krediet en vertrouwen, over het geloven in nieuwe kansen, over het koesteren van dankbaarheid. Die waarden zijn helemaal niet zo zacht als ze lijken. Want je moet behoorlijk sterk in je schoenen staan om geduld te hebben en niet uit te vliegen. Het is gemakkelijker om iemand blijvend te haten als hij je onrecht aangedaan heeft, dan om hem uiteindelijk te kunnen vergeven. Het zijn waarden die leven geven. Ze maken onszelf meer mens en ze maken de wereld ook een stukje menselijker.

Misschien moeten we vooral op die waarden focussen als we ons geloof 'geloofwaardig' willen doorgeven. Dat kan in ons dagelijks doen en laten. We kunnen niet meer doen dan mosterdzaadjes zaaien. Wie weet wordt het hier en daar toch nog een boom, met vogels die nestelen tussen de takken.

Naar Kolet Janssen,

Adem-Tocht december 2023.

• Vorige
• Volgende