Wapenstilstand is nog geen duurzame vrede

Laatst bijgewerkt: zaterdag 19 november 2022 Gepubliceerd: maandag 05 november 2018 Geschreven door Lode Caes

Het is in deze dagen bij de de honderdste verjaardag van de wapenstilstand van de Eerste Wereldoorlog ons ook hondervoudig-en-nog-meer te doen om vrede. Het is de diepste droom van de mensen. Maar wie zijn we wel dat we allen altijd dromen van vrede, maar nooit hebben opgehouden te vechten? Wie is de mens toch dat hij wat hij ten diepste wil, nooit heeft gedaan? Weten we wel waar de bron van de vrede te zoeken is? En ligt ze wel in de mens? Het evangelie begint en eindigt opmerkelijk met een vredeswens. De engelen spreken en zingen van vrede bij Christus’ geboorte en na zijn verrijzenis: ‘Vrede zij met u’. Op de kaft van het evangelie staat dus gedrukt, voor en achter ‘S(c)halom-vrede’. 

Zeker vrede heeft met mensen te maken en met hun slechte en goede wil. Ze is aan ons uitbesteed, maar ligt ze wel in onze macht? Is vrede stichten een prestatie en het loutere product van de menselijke moraliteit of is ze de genadevolle bezoeking van God aan de mensen? Is ze zoals de lofzang van Zacharias het zegt:‘De innige barmhartigheid van onze God, wanneer hij uit de hemel op ons neerziet, een opgaande zon die verschijnt aan hen die in het duister en de schaduw van de dood zijn gezeten.’ (Lc 2,78)

Vrede een geschenk

Vrede is eerst een geschenk, ver voor het een product is van menselijke goodwill en morele inspanningen. Daarom moet vrede meer met de deemoed van het gebed gevraagd worden dan ze met verdrag en onderhandeling wordt gemaakt. Vrede is onmisbaar opdat wij mensen onder elkaar gelukkig worden. Oorlog maakt veel wonden bij anderen. We hebben er zelf alle belang bij dat er vrede is. Maar hebben we er al ooit aan gedacht dat de wonden niet enkel, en zelfs niet in de eerste plaats, bij anderen worden geslagen?

Allemaal losers

Vechten slaat evenveel wonden in en bij onszelf. Wie een ander doodt, doodt zijn eigen ziel. En wie zijn broer vermoordt, doet er goed aan vast twee graven te delven, zegt een Chinees spreekwoord. Maar we doen nog het meest God pijn: ‘Het bloed van uw broer roept uit de grond tot mij’, zegt God tot Kaïn. We hoeven maar naar het kruis zien om te merken hoeveel pijn God zelf lijdt door ons kwaad. Bij vechten en geweld zijn er alleen ‘verliezers’. De overwinning is slechts schijn. Allemaal losers : de mensheid, ikzelf en God.

Meteen fout

Amper was de schepping voltooid en zag God dat alles goed was, of het was meteen al niet goed. De val van de mens heeft alles veranderd. Daarvoor, zo verhaalt de bijbel, symbolisch maar zo juist, was alles harmonie en coëxistentie: van mens en dier en van mensen onder elkaar. De ander was een broeder en vriend. Het ging al meteen fout tussen de man en zijn vrouw want ze begonnen mekaar te beschuldigen. En amper is de poort van het paradijs op slot of Kaïn vermoordt zijn broer en het geweld doet zijn intrede in de wereld. Het heeft sindsdien niet meer opgehouden. De andere wereld werd mijn concurrent als het al niet erger was, mijn vijand.

Het hart van de mens is al niet veranderd, maar de wapens die hij hanteert om zijn afgunst te voeden en zijn conflicten te beslechten zijn ontelbare keren uitvergroot. Het hart van de oorlogvoerende mens is niet bozer dan dat van Kaïn, maar zijn wapens zijn onvergelijkbaar.

Rechtvaardige oorlog

Zeker, men kan wellicht nog spreken van een rechtvaardige oorlog. Moralisten hebben de criteria uitgeplozen, alleen defensief, als laatste middel, geproportioneerd aan het geweld van de aanvallen, binnen redelijke grenzen, limiteerbaar en met redelijke kans op slagen. Het wordt echter meer en meer de vraag of die voorwaarden in onze dagen nog kunnen vervuld worden? Maar een preventieve oorlog, kan die echt nog gebillijkt worden? Het lijkt van niet omdat zo’n oorlog wellicht altijd agressie is.

© Hellen Mardaga

Dialoog

Conflicten tussen mensen en volkeren moeten niet met het rollen van de spierballen en met oorlogstuig worden beslecht, maar met de tong en de lippen. Al sprekend met elkaar. De ethische groei van de mensheid is afleesbaar uit haar bekwaamheid om te dialogeren, in plaats van te slaan.

Was onze ethische gevoeligheid maar meegegroeid op hetzelfde ritme als de ontwikkeling van onze slagkracht en de aangroei van onze wapenstok. Overigens elke overwinning in een conflict, die met de wapens is bereikt, is een voorlopige victorie. Want geweld roept altijd weer nieuw geweld op. Je komt zo nooit los van die spiraal. Dus is elke wapenstilstand maar een moratorium.

Overwinning van de liefde op de haat

Trouwens heeft Jezus niet gezegd en getoond dat de enige duurzame afsluiting van conflicten ligt in de overwinning van de liefde op de haat, waarvan de dood van de martelaar de icoon is. Alleen de geweldlozen kunnen het geweld duurzaam de baas.

Dat alles kan naïef lijken. Want inderdaad de internationale betrekkingen berusten niet op liefde maar op machtsverhoudingen. Maar ook dat is voorlopig. De stem van de evangelische naïviteit zullen we nooit kunnen missen en het visioen van de geweldloosheid is geen utopie. Want als het visioen verdwijnt, verwildert het volk. We moeten het dus duidelijk en volhoudend blijven zeggen. Voor de ziekten van onze wereld brengen alleen de liefde, de verzoening en de vergiffenis echte genezing.

Hits: 12742