Eucharistievieringen streamen -- praktische gids

Laatst bijgewerkt: zaterdag 09 januari 2021 Gepubliceerd: zondag 03 januari 2021 Geschreven door Bruno Titeca

De Corona-pandemie, met bijhorende lockdown, heeft ons in maart 2020 verplicht om andere wegen te zoeken om eucharistie te vieren met onze gelovige gemeenschap, samen maar vanop afstand.  Met vallen en opstaan werd het "live streamen" steeds meer op punt gesteld. In dit artikel delen we de opgedane kennis met wie er wat aan heeft.

OPGELET - DEZE TEKST IS NOG NIET VOLLEDIG

1. Benodigdheden

1.1 Zeker nodig

Voor je nog maar kan denken om vieringen te gaan live streamen heb je deze zaken zeker nodig.

  1. Internetaansluiting. Een goede, betrouwbare aansluiting ! Vergeet draadloze verbindingen vanuit een nabij-gelegen pastorie, het is onbetrouwbaar en onvoldoende. Enkel een verbinding met een kabel, rechtstreeks vanaf de internetrouter (aansluiting van de provider) is voldoende. Is er in de kerk (of directe omgeving) geen aansluitpunt vanwaar U een kabel kan leggen, vergeet het dan maar.
  2. Lange internetkabel. De kabel moet vanaf het aansluitpunt tot aan de camera/PC reiken, en liefst op zo'n manier dat de kabel niet in beeld moet komen, dus in veel kerken spreken we over tientallen meters.
  3. YouTube-account, met mogelijkheid om te streamen.
    • Kijk hier voor meer informatie hoe live streaming in te schakelen op uw YouTube-kanaal
    • YouTube is niet de enige mogelijkheid, sommigen verkiezen live streaming via Facebook of zo -- maar daarover hebben we hier geen informatie
  4. Voldoende licht. Vele kerken zijn donker, en zonder helder licht is het zeer moeilijk om een duidelijk beeld te maken.  Het altaar, lezenaars enz. moeten goed verlicht zijn.

1.2 Materiaal


Daarnaast is er heel wat "technisch" materiaal nodig. Hieronder wordt dit opgesomd, met telkens het concrete voorbeeld zoals het in Ieper gebruikt werd; er zijn ongetwijfeld alternatieven mogelijk. Het is niet de bedoeling om reclame te maken, enkel om een idee te geven van het materiaal.

  1. Hoofdcamera : in principe een video- of fotocamera, met minstens volgende kenmerken :
  2. Secundaire camera : om beeldwissel mogelijk te maken is een tweede camera onontbeerlijk. Deze hoeft echter niet zo gesofisticeerd te zijn; een webcam kan voldoende zijn.
    • Cameraresolutie : idem als hierboven : minimum "HD ready", bij voorkeur "Full HD" of hoger.
    • Voorbeeld : Logitech C922 Pro Stream
  3. Camera-statieven : zonder statief werken is onmogelijk, je zou de camera nooit stil genoeg kunnen houden, zeker als je inzoomt.  Er is veel variatie in de soorten statieven die verkocht worden.  Er valt wat te zeggen voor een voldoende groot statief met "demping" op de bewegende kop, zodanig dat je geen schokkende bewegingen krijgt wanneer je de camera draait -- zeker als je ver inzoomt.  Voor de secundaire camera is een simpeler statief voldoende, daarmee ga je meestal geen beweging in beeld brengen.
  4. Aansluiting op de geluidsaansluiting van de kerk. Wie "streaming" zegt, zegt niet enkel "beeld" maar ook "geluid".  Vergeet het om geluid capteren met de camera : het menselijk oor is vrij goed in staat om de galm - die je in de meeste kerken hebt - te compenseren, maar een geluidsopname midden een galmende kerk is vreselijk om thuis te beluisteren. Aangezien er normaalgezien al een geluidsinstallatie in de kerk aanwezig is, is het best om daarvan af te tappen en een lijn te voorzien naar de computer die instaat voor de streaming.  Let op : de geluidsniveaus die in de kerk gebruikelijk zijn, moeten wellicht bijgestuurd worden om bruikbaar te zijn in de stream, op het juiste niveau.  Een voorbeeld kunnen we hier niet geven, alles hangt af van de mogelijkheden van uw lokale geluidsinstallatie. Zo nodig dient U nog een extra mengpaneel toe te voegen om de geluidniveaus te kunnen corrigeren.  Denk ook aan een voldoende lange audio-kabel, om het geluid van de installatie tot aan de streaming-PC te krijgen, voldoende afgeschermd (om ruis te vermijden), en met de juiste connectoren om op de PC aan te sluiten.
  5. Capture card voor camera(s)
  6. Audio card : de micro-ingang die je op laptops vindt is zelden bruikbaar als "audio line-in".  Daarom is een externe geluidskaart noodzakelijk.
  7. Laptop (of vaste PC)
    • Voldoende krachtige CPU om streams live te verwerken - bv. Intel Core i5 @ 2.60GHz (2 cores, 4 threads)
    • Voldoende aansluitingen voor de camera's en capture cards
  8. Tweede scherm : hoewel niet strict noodzakelijk is het toch een gemak om een tweede scherm te hebben.

1.3 Software

Welke software heb je nodig voor het streamen en het voorbereidend werk ?

  1. Streamlabs OBS, All-in-one live streaming software. Deze gratis software is de kern van het systeem om een live stream naar YouTube te sturen. Het is hier dat je bepaalt wat er wanneer te zien is.
    Bemerk dat Streamlabs OBS een fork is van OBS Studio; deze laatste biedt veel meer mogelijkheden, maar is complexer in gebruik. Voor het streamen van de eucharistie is Streamlabs OBS ruim voldoende, dus maak het jezelf niet onnodig moeilijk door de andere versie te willen gebruiken.
    In het vervolg van dit artikel spreken we gewoon over "OBS" wanneer "Streamlabs OBS" bedoeld wordt.
  2. Partituren : om deze kwalitatief op het scherm te kunnen tonen, volstaan gewone scans van bestaande partituren niet. Meer wenselijk is het om partituren rechtstreeks naar PDF om te zetten vanuit een daartoe geschikt programma. Er bestaan gratis programma's hiervoor, echter geen ervaring met deze.
  3. Inkscape (of andere vector-gebaseerde programma's) : hoewel je in OBS teksten kan toevoegen, is het beter om alle "overlays" (teksten en iconen die je op het scherm wil tonen) als vector-figuren maakt, en zo toevoegt aan het beeld.
  4. PDF-software : om partituren (en eventueel andere inhoud) vanuit PDF te tonen, is het makkelijker om alles in één PDF te plaatsen i.p.v. met allerlei aparte PDFs te moeten werken. Samenvoegen kan op diverse manier, bv. ook via PDFill Free Tools.
  5. Ondertitels : neem het van iemand die het kan weten : experimenteer niet met software (online of niet) om onmiddellijk ondertitels toe te voegen tijdens de live stream.
    • Eens ze in je beeld zitten kan je ze er niet meer uithalen - ondertitels die je achteraf toevoegt worden op het beeld gelegd maar maken er geen deel van uit, dat is beter.
    • De software die de tekst moet herkennen werkt niet altijd perfect, zeker niet als er toch nog galm op het geluid aanwezig is. De daaruit voortvloeiende ondertitels zijn soms heel wat anders dan wat er werkelijk gezegd wordt, en die heb je dan liever niet op het beeld. Het is quasi onmogelijk om ondertitels voortdurend in de gaten te houden en bij te sturen tijdens de live-uitzending, dus begin er gewoon niet aan.

1.4 Informatie

Om iedere viering optimaal voor te bereiden, heb je op voorhand deze zaken nodig :

  1. Draaiboek van de viering : de teksten van gebeden, lezingen, voorbeden, enz.  Bij "speciale vieringen" staat daar ook best bij vermeld als iemand bepaalde handelingen stelt, op een ongewone locatie -- bv. als iemand naar voor komt met een kaars.  Zo ben je tijdens de viering niet verrast hierdoor, en kan je eventuele overlays voorbereiden (bv. referentie naar de lezing).
  2. Partituren : de liedkeuze moet op voorhand gebeuren, en partituren moeten op voorhand gezet worden om optimaal op het beeld te kunnen tonen tijdens de zang.
  3. Passende beelden : "ken uw kerk(en)". Ga op zoek naar beelden die passen bij hetgeen gezegd wordt. Bv. brandramen waarop het lijdensverhaal afgebeeld staat, schilderijen met kersttaferelen, een doopvont bij de wijding van het water in de paaswake, enz.  Dit kunnen beelden zijn uit andere kerken uit uw Pastorale Eenheid.

2. Voorbereidend werk

2.1 Draaiboek analyseren

Door het draaiboek grondig door te nemen, en zo nodig extra nota's toe te voegen, heb je een werkdocument voor tijdens de viering. Hier kan je op vermelden dat je bepaalde beelden zal willen tonen, of dat je de camera in een bepaalde richting moet klaarzetten, of bepaalde overlays moet klaarzetten. Zo vermijd je dat je tijdens de viering rap-rap moet improviseren.  Het laat ook toe om onduidelijkheden op te sporen, of eventuele situaties al te voorzien zodat je die nog voor de viering kan doorspreken -- bv. het onsteken van de adventskaars mag niet gebeuren met de rug naar de camera, dit moet je voor de viering aan de betrokken persoon laten weten.

2.2 Partituren zetten

De werkwijze om partituren op het scherm te brengen is de volgende :

Om te vermijden dat je tijdens de viering voortdurend een andere PDF moet openen voor ieder lied (en dus tijd verliest met het zoeken van het juiste bestand, het positioneren en configureren van de PDF-reader) worden alle nodige PDFs samengevoegd tot één document, waarin alle liederen in volgorde zitten.  Zo kan je tijdens de viering met één document werken, dat je telkens verder scrolt naar het volgende lied.

Dit wil dus zeggen dat we eerst van elk lied een PDF nodig hebben.

Zie hieronder (2.5.7 en 4.1) voor meer informatie over het omzetten van de partituren.

2.3 Overlays maken

Overlays zijn alle "grafische toevoegingen" die je tijdens het streamen wil doen : tekstlabels, logo's, affiches, enz.  Hoewel er veel mogelijk is binnen OBS is het toch veel fraaier om hiervoor afbeeldingen te maken met andere programma's, zoals Inkscape (gratis).  Het gebruik van dit programma vergt wat oefening -- dit valt buiten het bestek van dit artikel.  Voornaamste aandachtspunten :

2.4 Video-opnames

Tijdens het live-streamen ben je letterlijk gebonden aan je internet-aansluiting, dus in principe ben je niet mobiel met je camera. Om toch beelden te tonen van andere plaatsen in deze of andere kerken, maak je op voorhand die beelden, en je zorgt dat je die beschikbaar hebt om dan in te voegen tijdens de live stream.

2.5 Scenes voorbereiden

Het voornaamste werk is om in OBS alle "scenes" voor te bereiden. Tijdens het live streamen is er voortdurend een scene actief, en wissel je tussen de verschillende scenes.

2.5.1 Inloggen

Voor je ook maar iets doet in OBS kan je best inloggen op je streaming dienst, YouTube in ons voorbeeld. OBS koppelt namelijk de set van scenes aan deze login, en als je eerst scenes voorbereidt en daarna pas inlogt, zal al je werk verdwijnen (of niet langer beschikbaar zijn) na het inloggen.  Dus... eerst inloggen.

2.5.2 Scenes vs bronnen (sources)

Wat gebruik je wanneer ?

2.5.3 Algemene overlay

Logo

2.5.4 Begin- en eindgeneriek

2.5.5 Hoofdcamera

2.5.6 Secundaire camera

2.5.7 Partituren en gebeden

2.5.8 Lezingen

2.6 Geluid synchroniseren

Capture devices, zowel voor video als voor audio, kunnen een vertraging introduceren : het "live beeld en/of geluid" zijn dan pas heel even later op de PC te zien. Omdat niets zo vervelend is als naar beeld kijken waarbij het geluid niet synchroon is, moeten we dit corrigeren.  Let wel, je kan maar één correctie doen per geluidsbron, dus kan je het geluid best afstemmen op het beeld van de hoofdcamera (waarmee je kan inzoomen), zelfs als er dan eigenlijk een verschil is met de secundaire camera (als je daarmee niet inzoomt is dat wellicht niet eens zichtbaar, of toch niet op storende wijze).

UITLEG HOE TE SYNCEN

2.7 YouTube inplannen

+ publiceren (o.a. LIVE-knop, /live URL, enz.)

Teneinde op voorhand "reclame" te kunnen maken, en opdat je kijkers alvast op voorhand zouden kunnen afstemmen op je live stream, plannen we de stream in bij YouTube. De URL hiervan kan je dan verspreiden via alle beschikbare kanalen.

MEER UITLEG HOE

3. Streamen


Het is zover, de dag en het uur zijn (bijna) aangebroken, dus moet er opgesteld worden om de live stream te realiseren.

3.1 Positie kiezen

Beeld U in dat het journaal op TV wordt gemaakt met een camera die aan de zijkant van de studio staat, zodat de nieuwslezer(es) je eigenlijk nooit aankijkt.  Vervelend hé ?  Wel, het is net zo voor eucharistievieringen : als je niet het gevoel hebt dat de voorganger je aankijkt, voel je je minder betrokken.

Daarom is de keuze van het camerastandpunt belangrijk.  Neem een centrale positie in, in het midden voor het altaar.  Zo krijg je een natuurlijk beeld voor de kijkers thuis, het beeld dat ze gewoon zijn van toen ze zelf aanwezig mochten zijn.  Verplaats of verwijder hiervoor, indien nodig, de stoelen; laat een intredestoet langs U passeren; wijk niet van die centrale plaats, want ze is zeer belangrijk.

Kom niet te dicht bij het altaar.  Wanneer je heel dicht staat heb je geen ruimte meer om uit te zoomen : het "venster" dat je de kijkers geeft is zeer eng, je kan nooit eens een overzichtsbeeld geven.  Bovendien moet je dan ook zeer ver draaien om lezenaars aan de rand van het altaarpodium in beeld te brengen, wat leidt tot een snelle beeldovergang -- dat komt niet goed over in de huiskamers.  Let ook even op of je alles wel makkelijk in beeld krijgt (altaar en lezenaars, maar bv. ook orgel, brandramen, kruisbeelden, enz.) -- pas zo mogelijk je positie wat aan.

Stel de camera op de juiste hoogte op : min of meer op "mensenhoogte", eventueel iets hoger om te compenseren voor de trappen van het altaarpodium. Ga niet veel hoger (of lager) om een natuurlijke aanblik te behouden.

3.2 Opstelling

Hier beschrijven we de opstelling, zoals die met bovenstaande materialen, en in de omstandigheden van de Sint-Maartenskathedraal in Ieper, gemaakt wordt.

3.3 Test

3.4 Go live

* Iets vroeger beginnen, af te spreken met de organist (typisch 5 minuten)

* Titels

* Beeldvoering : ken uw kerk, weet wat er te zien is, en wanneer je het kan tonen

* Werken met overlays

* Werken met muziek -- centered beeld

* Beeldwissel

* Filmpjes toevoegen

* Slot viering

4. Werken met software - tips & tricks

4.1 Hoe partituren omzetten

4.2 Hoe overlays maken

Hits: 7603