TROOSTEN ... bedding en monding voor verdriet

Laatst bijgewerkt: dinsdag 29 september 2020 Gepubliceerd: vrijdag 31 januari 2020 Geschreven door Lode Caes

Mensen zoeken troost bij elkaar en bieden elkaar ook troost. Een tegenslag, een pijnlijke gebeurtenis, een verlies of een overlijden maken een mens eenzaam en dan zoekt hij troost bij iemand die hem nabij wil zijn. Het is een van de mooiste vormen van menselijke betrokkenheid, maar ook een van de moeilijkste. Wie wil troosten, ervaart vaak een grote onmacht. En hoe moeilijk is het voor mensen om hun gevoelens te uiten en om troost te aanvaarden. Het is goed dat te onderkennen. In Adem-Tocht, de christelijke spiritualiteitsbeweging voor senioren, namen we in onze vier Ieperse groepen, die uitdaging aan door een artikel uit ons gelijknamige tijdschrift te delen van Maurits Gilissen. Deze kerngedachten kunnen ons inspireren.

Er zijn zoveel soorten verdriet als er mensen zijn. Hét verdriet bestaat niet. Er kunnen gevoelens optreden van sterke eenzaamheid, van desoriëntatie en verwarring, van ontgoocheling en verbittering, van woede en opstand, van schuld en schaamte, van ontreddering en neerslachtigheid. Zo zit de ander soms gevangen in zijn pijn, verdriet, frustraties en emoties, waarbij geen uitzicht of uitweg te zien is. Ondanks al onze goede wil te troosten is het van groot belang te beseffen dat het lijden van een medemens complex is en slechts ten dele invoelbaar is. Het wordt op een zeer persoonlijke manier beleefd en verwerkt. ‘Pijn is pijn, maar iedereen voelt alleen het zijne’.

Wij zijn kinderen van deze tijd

Vroeger leefde er bij de mensen een grote gelatenheid, die het leven leerde aanvaarden zoals het kwam. Vandaag heerst een andere mentaliteit: ‘Voor alles moet er een oplossing zijn’. Hoe hoger de verwachtingen die wetenschap en techniek oproepen in hun strijd tegen het lijden, des te moeilijker heeft men het als die verwachtingen niet worden ingelost. Als moderne mensen hebben we het ook allemaal zo druk. We hebben het wachten verleerd. Het is zo moeilijk lang ‘mee te lijden’. Langdurige zieken klagen erover dat ze gauw alleen gelaten worden. Ook rouwende mensen hebben vaak dezelfde klacht. Erger, veel lijden is taboe en wordt niet eens erkend.

Onze aanwezigheid is van kapitaal belang

Ondanks dat alles, zijn we tot meer in staat dan we voor mogelijk houden. Voor we proberen een antwoord te geven, moeten we eerst zelf een antwoord zijn. Met onze aanwezigheid drukken we zonder meer onze beschikbaarheid, onze zorg en medeleven uit. ‘Je kunt op mij rekenen, ik laat je niet alleen’. De ander verwacht in de eerste plaats geen mooie theorieën of goede raadgevingen. Wat hij vraagt is dat we hem niet in de steek laten, dat we bij hem blijven in zijn eenzaamheid. Zo’n aanwezigheid is een verwijzing naar de levende God, die een mens ook in uitzichtloze situaties nabij blijft en hem de kracht geeft het gebeuren een plaats te geven in zijn leven.

Aanwezigheid en aanwezigheid is twee. Weet de ander zich daarin veilig, geborgen en aanvaard, zodat hij zijn gevoelens kan uiten? Is onze nabijheid toedekkend of openbarend? Uitnodigend aanwezig zijn betekent dat we de andere de tijd moeten geven om zijn zorgen te verwerken. Het vraagt om inlevingsvermogen in de belevingswereld van de ander.

Leren luisteren is ook zien

Echt luisteren is daarbij een kunst. Het probleem van het luisteren is voor velen dat het geen probleem is. En toch. Er is eerst de wat-vraag: Wat is er gebeurd? Wat heeft de dokter verteld?” Daar hebben we dikwijls belangstelling voor. Maar dieper gaat de hoe-vraag: “Hoe beleef en doorleef jij dat en probeer je dat te verwerken?” Belangrijk is te beseffen dat gevoelens dikwijls worden uitgedrukt zonder woorden, maar in de taal van het lichaam. Zo vertolkt hij wat hij niet zegt. Wij zullen dus niet alleen met onze oren moeten luisteren, maar ook onze ogen de kost geven om op de hoogte te komen van zijn laagte.

Wij mogen onze eerste taal niet verleren: het (aan)voelen en aanraken. Een zachte streling, de hand op de schouders, het zitten bij het ziekbed en de hand vasthouden... Het is het zintuig van erkenning en bevestiging: ‘Je mag er zijn, je mag voelen wat je voelt, ook al voelt dat niet goed …’

Vermijd goedkope troost

Troostwoorden, ook al zijn ze goed bedoeld, zijn vaak goedkoop. En dan doen ze meer kwaad dan goed. We gaan dan moraliseren, minimaliseren of nemen al te gemakkelijk de vlucht vooruit.

Vaak proberen we onmiddellijk – wellicht omdat we het niet kunnen aanzien – de ander goede raad te geven met uitspraken als Trek het je toch zo niet aan... kop op... je moet niet huilen”. Mensen hebben zo gemakkelijk de neiging om elkaar op te roepen om ‘flink’ te zijn. De ander mag niet zijn zoals hij zich nu voelt. Hij moet er boven staan. Of we proberen de ander te overtuigen dat het allemaal zo erg niet is: “Je moet er niet zo zwaar aan tillen. Het had veel erger kunnen zijn. Zie maar naar ... Met zo’n uitspraken nemen we de ander niet au sérieux en en duwen we zijn verdriet weg. Als buitenstaander kunnen wij dat ‘overdreven’ vinden. Toch is die uitvergroting soms nodig om die ‘ogenschijnlijk’ onbelangrijke dingen goed te begrijpen. Een andere ondoordachte reflex is door meteen te verwijzen naar de toekomst: “Wacht tot het weer zomer wordt... tot je het ziekenhuis kunt verlaten en terug thuis bent ...” Waarom willen we het al over de toekomst hebben als de ander daar nog helemaal niet aan toe is? Hij zit immers vast en gevangen in de dingen die hem nu benauwen.

Wie een pijnlijk verlies moet verwerken, een zware tegenslag meemaakt of in een levenscrisis verkeert, moet er doorheen, niet er omheen. Wegduwen, verdringen of ontkennen zijn maar schijnoplossingen. Het tegendeel is waar. Beter is alles onder ogen te moeten zien, er de tijd voor te nemen en er ruimte voor maken. Door gedachten en gevoelens uit te spreken, overstijgt men ze en neemt er afstand van. Men krijgt er een andere kijk op en dat alles helpt om het een plaats te geven in het leven.

Op verhaal komen

Wie dus echt wil troosten, zal het verdriet van de ander ook bij zichzelf toelaten. Hij zal het niet wegpraten, maar beluisteren en het aanvaarden. Het biedt de ander de noodzakelijke veiligheid om het hart te luchten met stiltes, veel of weinig woorden, met horten en stoten, met een verward verhaal en herhalingen, met treuren en tranen, met klagen en aanklagen. Troosten is geen dam opwerpen tegen het verdriet, maar juist een bedding bieden waarin verdriet mag voortvloeien en een monding kan vinden. Als wij de ander ‘zijn verhaal laten doen’, zal hij stilaan opnieuw ‘op verhaal komen’, krachten opdoen om zijn situatie te verwerken.

Troosten heeft een dubbele functie. Het slaat een brug tussen mensen, want je biedt je aan om deelgenoot te worden van iemands diepste en kwetsbaarste gevoelens. De ander mag ervaren dat hij er niet alleen voor staat, dat er iemand is die om hem geeft en bij wie hij zich veilig kan voelen. Dat brengt opbeuring en verlichting. Maar er wordt ook een andere brug geslagen: tussen verleden en toekomst, tussen wat was en wat worden kan. De verwerking van de dingen die een mens in het verleden heeft meegemaakt, stuwt hem verder naar de toekomst. In de aanvaarding van het verlies groeien honderdvoudig de kiemen van het nieuwe.

Binnen onze Pastorale Eenheid komen maar liefst 4 groepen maandelijks op een vast tijdstip samen, daarin delen ze in vriendschap hun zoeken, hun inzichten en ervaringen, in respect voor elkaars aanvoelen en overtuiging. Geïnteresseerd in een bijeenkomst van Adem-tocht? Neem dan voor meer info contact op met een van de plaatselijkse voorzitters:

Annie Vercaigne: 057 20 93 81 – Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Paul Verraes: 057 42 25 84 – Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Luc Thorrez: 057 42 28 48 – Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Jacques Depuydt: 057 20 55 25 – Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Hits: 3971