De identiteit van de permanent diaken
Bij de uitgestelde viering – augustus 2021 in Dienstencentrum Groenhove, Torhout – van de vijftigste verjaardag van het permanent diaconaat in het bisdom Brugge hield mgr Koen Vanhoutte, nu hulpbisschop in het aartsbisdom Mechelen-Brussel, een inspirerende toespraak over de plaats van de diaken in de kerkgemeenschap. Een samenvatting...
Sedert het gewijde ambt van permanent diaken door het 2° Vaticaans Concilie opnieuw werd ingesteld, is de vraag naar de identiteit van de diaken nooit ver weg geweest. Sinds lang hebben we hier te maken met een gewijd ambt dat voornamelijk door gehuwde mannen wordt opgenomen. Wat betekent het om tegelijkertijd echtgenoot, vader en gewijd ambtsdrager te zijn in onze Kerk die eeuwenlang enkel celibataire mannen als gewijde ambtsdragers heeft gekend? Ook het vraagstuk over vrouwen in het gewijde ambt als diacones ligt nog steeds op tafel.
De diaconie van de liturgie, het woord en de caritas
We stellen vast dat de identiteitsvragen gemakkelijk worden verengd tot de vraag wie wat mag doen en dit vooral op het terrein van de liturgie. Zo mag alleen de priester voorgaan in de eucharistie. Op dit verengde pad van bijvoorbeeld ‘wie mag wat in de liturgie’ is er voor de diaken... niets te vinden wat exclusief alleen hem toekomt. De taken die hij verricht, kunnen ook door de priester en door gemandateerde leken opgenomen worden.
In de tekst van ‘Lumen Gentium 29’ over het diaconaat valt integendeel een vrij open en brede formulering op. Diakens worden de handen opgelegd voor het dienstwerk (ad ministerium): “want gesterkt door de genade van het sacrament dienen zij, in gemeenschap met de bisschop en het presbyterium, het volk van God in de diaconie van de liturgie, het woord en de caritas.”
Dienstwerk, dienen, diaconie leggen een hoofdaccent. Liturgie, woord en caritas tonen hoe die dienst op verschillende domeinen gestalte kan krijgen. Zo is er ruimte voor een veelzijdige invulling van de zending als diaken. Sommige permanent diakens beheersen de kunst van het voorgaan in liturgische vieringen. Ze weten gezinnen mee te nemen in de vieringen van doopsel, huwelijk en uitvaart. Ze verkennen wegen om mensen thuis te laten komen in de wereld van verstilling en gebed. Zo bereiden ze hen voor op een ontmoeting met de levende Heer.
Andere diakens voelen zich eerder thuis in de omgang met Gods Woord. Ze zijn er vol van. Ze bestuderen en overwegen het. Ze vertellen het verder en brengen er mensen rond samen. Ze zijn bekwaam en bedrijvig in catechese en verkondiging. Weer andere diakens profileren zich eerder in de zorg voor mensen in armoede. We zijn getuige van zoveel initiatieven bij vluchtelingen, zieken, eenzamen, mensen in nood veraf en dichtbij. Diakens geven bestaansrecht aan wie aan de rand van de maatschappij leeft. Ze engageren zich voor gerechtigheid en vrede. Ze voelen zich goed in de periferie en in het ‘veldhospitaal’ waarover paus Franciscus dikwijls spreekt.
Permanent diakens kunnen vooral ‘in de lijn van hun eigenheid en charisma’ en ‘vanuit noden in de samenleving of in de kerkgemeenschap’ een zending ontvangen waardoor ze (tijdelijk) sterk bezig zijn op één van de drie genoemde terreinen. Maar hun dienstwerk beperkt zich nooit tot één terrein. De veranderende positie van onze Kerk in de huidige maatschappij vraagt om soepelheid en creativiteit in de inzet van vrijgestelde en vrijwillige medewerkers. De beschikbaarheid om zich in te zetten waar nodig getuigt van grote dienstbaarheid.
Levende heenwijzing naar de Dienaar
Maar hoe verstaan we nu best de eigenheid van de dienstbaarheid van de diakens in onze geloofsgemeenschappen? Soms denken en spreken we over hen als bijna superhelden in dienstbaarheid en dit vooral in de caritas: steeds bereikbaar en beschikbaar. Dat is niet haalbaar. En de eigenheid dient ook daar niet gezocht te worden. Trouwens, christenen in heel uiteenlopende ambten en bedieningen tonen vaak een even grote inzet.
We komen al iets verder als we de diaken in de kerkgemeenschap situeren als iemand die waakt over de dienstbaarheid van allen. Hij mag eraan herinneren dat alle christenen geroepen zijn om te dienen en niet om gediend te worden. Het is een delicate opdracht om – zonder zichzelf in de kijker te plaatsen - medechristenen te herinneren aan hun roeping tot dienst. Voor alles is hij in de kerkgemeenschap een ‘levende heenwijzing’ (cf. Henri Nouwen) zijn naar de Dienaar, Jezus, die Gods dienst aan de mensen zo treffend in beeld bracht. In het dienstwerk van de verkondiging zal hij Hem bij name noemen. In het dienstwerk binnen de liturgie bestaat de kunst van het voorgaan erin voorrang te verlenen aan de levende Heer die zijn volk bezoekt en sterkt. In het dienstwerk van de caritas is de diaken levend beeld van Jezus’ mededogen voor alle mensen.
Met een korte verwijzing naar Johannes 13 kunnen we zeggen dat diakens niet zomaar geroepen zijn om voeten van mensen te wassen, maar daarmee pas beginnen nadat ze zich zelf door Jezus lieten wassen. Daardoor onderscheidt hij zich van de sociale beroepen die we, godzijdank, in onze samenleving kennen. Permanent diakens zijn zo geraakt door Christus’ goedheid voor hen dat ze op hun beurt dienstbaar willen zijn en daarbij hun Heer en Dienaar niet verzwijgen. Het is hun droom door hun dienstwerk anderen tot de ontdekking van Christus’ liefde te brengen.
Om niet te vervreemden van de Bron die Christus is, leven diakens uit de ontmoeting met Hem. In de stille omgang met Jezus’ Woord, in de rust van het gebed en in een intens sacramenteel leven, blijven ze kracht putten uit de aanwezigheid van de Heer. Ook in de nabij zijn van de arme ontmoeten ze Christus want in de arme dient Christus ons en roept Hij het beste in ons wakker.
Belangstelling voor het permanent diaconaat? Spreek een of meerdere van onze diakens aan of neem contact op met Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
Hits: 2698