Eenzaam of Gem-eenzaam oud? Vervolg.
Laatst bijgewerkt: zaterdag 09 mei 2020
Gepubliceerd: zaterdag 09 mei 2020
Geschreven door Lode Caes
De eenzaamheid van mensen, en vooral van vele ouderen in onze samenleving vandaag moet ons aller zorg zijn! In een eerste bijdrage hadden we het met Ria Grommens – gezins- en levenslooppsychologe (volwassenheid en ouderdom) over de vele gezichten van eenzaamheid. Deze keer hebben we het dan verder over gem-eenzaam oud worden of hoe wij deze eenzaamheid enigszins kunnen doorbreken en waar mogelijk die ook positief kunnen beleven.
Natuurlijk zijn actief-zijn en tussen de mensen leven belangrijke troeven tegen eenzaamheid. Maar op voorwaarde dat de activiteit ook als zinvol beleefd wordt en de contacten ook als echte ontmoetingen. Niet alleen elkaar horen of zien maar in dat contact ook toekomen aan wat het hart echt beroert, mogen delen in elkaars dromen en plannen, maar ook in elkaars twijfels en pijn. Ontmoeting vraagt aandacht en aanwezigheid. Ze vraagt tijd om woorden te laten komen.
Voor de dingen van het hart en de noden van de ziel zijn de woorden schaars en arm. De eenzaamheid van ouderen heeft vaak te maken met zich niet meer gehoord en begrepen voelen in meestal goedbedoelde, maar o zo vluchtige en oppervlakkige contacten met de jongere generatie. Er is bij ouderen ook een schroom om die jongeren met hun gevoelens en vragen te belasten. Zo groeit een stille verwijdering, een vereenzaming die inherent lijkt aan het ouder worden en - zo menen sommigen - uiteindelijk ook heilzaam is.
Aanwezigheid en tederheid zijn broodnodig
Maar het is gevaarlijk de eenzaamheid zo snel te gaan spiritualiseren. Mensen hebben andere mensen nodig, zo nodig als brood! Zoals noch eten noch drinken een antwoord kunnen zijn op een tekort aan genegenheid, zo kan ook God niet de leegte vullen na het overlijden van een geliefde.
Henriette Roland Holst - van der Schalk verwoordde dit op haar manier ontroerend mooi:
"Ik weet dat zeker, zo de dood niet is vernietiging, maar overgang, aleer ik verder streve in een wijder sfeer mijn hart zich laven zal van lang gemis en voelen ’t blij hervinden na de scheiding en de vertrouwdheid en de koestering en daarom is voor mij licht-neveling om het uur van de donkere over-glijding."
De nood aan de andere is een op zich zelf staand verlangen. Mensen hebben nood aan iemand zien en gezien worden, aan aangesproken worden en zelf mogen spreken, aan kunnen strelen en gestreeld worden, aan geliefd zijn en kunnen liefhebben. Dat is een diepmenselijke ervaring die ook vanuit de wetenschap en de antropologie wordt bevestigd. In het scheppingsverhaal is er die mooie passage waarin God merkt dat Adam in de tuin van Eden toch niet heel gelukkig is totdat hij Eva ontmoet, vlees van zijn vlees ... En God zag dat het goed was …
Ouderen horen erbij
De eenzaamheid van vele mensen van alle leeftijden, niet in het minst van ouderen vandaag, moet een zorg van iedereen zijn. Laat ons een samenleving bouwen waarin ouderen betrokken kunnen en mogen blijven bij het grote gebeuren en niet opgeborgen worden of uit beeld gaan omdat zij stille en kwetsbare mensen geworden zijn. Laat ons niet blijven steken in oppervlakkige activiteiten en vluchtige contacten, maar doorstoten naar het hart van medemensen, vaak zonder woorden, met tederheid en authentieke aanwezigheid.
Laat ons ook zelf bij het ouder worden niet afglijden naar een in zichzelf gekeerd afwachten of anderen ons wel komen opzoeken, maar zelf blijven anderen tegemoet treden, gevoelig voor het appel dat van hen uitgaat. “Laat ons steeds minder bezig zijn met wat wij van het leven kunnen krijgen”, zegt A. Heschel, “en steeds meer met wat wij aan het leven kunnen bieden.”
De eenzaamheid als spirituele weg
Eenzaamheid is een pijn die kan verlicht worden door begripsvolle nabijheid. Maar eenzaamheid kan nooit helemaal weggewerkt worden. Ze behoort tot ons menselijk bestaan op elke leeftijd. Altijd weer voelt de mens zich op zichzelf teruggeworpen, altijd weer hunkert het hart naar diepere eenheid. Meestal wordt dit verlangen weggeduwd onder drukke activiteit of vlucht naar buiten. Toch is er geen andere weg naar echte levensvervulling dan dat soort eenzaamheid toe te laten en te leren dragen. Hoe ouder je wordt, hoe meer dit een ontwikkelingstaak wordt.
Die diepe eenzaamheid wordt de motor achter het zoeken van de weg naar binnen, de weg naar die ene Andere die wel een antwoord bieden kan. Nu is die ene andere niet meer de jongen of het meisje van mijn dromen, maar het levensmysterie dat wij God noemen. “Onrustig is mijn hart”, zegt Augustinus, “totdat het rust in U.” Die Aanwezigheid ervaren is wat monniken vroeger zochten in de woestijn of vandaag zoeken in de stilte van het contemplatieve leven. Die Aanwezigheid kunnen ook ouderen ontdekken in hun soms gedwongen eenzaamheid.
De weg naar binnen – een weg die om afzondering vraagt – is een kostbare weg. Hij laat je eindelijk toekomen aan wie je echt bent, aan de gevoelens, gedachten en herinneringen die je innerlijke wereld bevolken. Er is geen nood meer noch een noodzaak om je in de buitenwereld te bewijzen. Je mag gewoon zijn wie je ten diepste bent. Je hebt ook genoeg aan de vreugde van de gewone dingen, aan de vrijheid om te zeggen waar het voor jou op aankomt.
Het urenlang mijmeren hoeft dus niet altijd verveling te zijn. Het kan evenzeer een stil verwijlen zijn bij het wonder van het leven dat stilaan zijn geheim openbaart. Het is moeilijk om hiervoor woorden te vinden. De dichter Felix Timmermans reikt er ons aan. “En luister nu, hoe alle dingen zingen, en alles zingend in elkaar vervliet, de mensen en de dingen, de vreugd, het kwaad en het verdriet, lijk duizend schoon akkoorden van een en ’t zelfde lied!
O zalig uur, waarop de ziel, gerijpt van zangen , zonder beeld of woorden, Gods wil begrijpt!"
Ook kardinaal Suenens spreekt van die ervaring in zijn memoires: “Het zien versmelten van heden, verleden en toekomst in de eeuwigheid van God, die ten volle ‘aanwezig’ is. Ik voel sterk de actualiteit van het verleden dat ik in mij draag – de actualiteit van de mirabilia (wonderen) van God voor mij - de actualiteit van elke etappe van het verleden. Ik voel dat mijn heden gevoed wordt door dit alles, dat het leven krijgt door de werkzame tederheid van God. Ik voel ook dat de toekomst reeds daar is, dat de eeuwigheid een aanvang genomen heeft ...” (p.291).
Eenzaamheid is als de woestijn, een desolate plek van verlatenheid en nood maar ook de plek waar God spreekt tot het hart van de mens, niet met veel gedruis, maar als een zachte bries ...
Eenzaamheid laat je toe en nodigt je uit naar binnen te keren. Dit leidt geenszins tot isolement maar verbindt je met alles en allen. ‘Gerotranscendentie’ noemen gerontologen deze levenshouding. Op elk moment en in je beperkte levensruimte draag je als oudere de wereld en de mensen in je hart. Maar ze verstoren je niet meer. Je blijft doorheen alles één en geborgen, rustend in jezelf, rustend in God.
Geïnteresseerd in een bijeenkomst van Adem-tocht, een plek nodig om op adem te komen en om samen met tochtgenoten stil te staan bij wat je ten diepste bezighoudt ...? Neem dan voor meer info contact op met een van de plaatselijkse voorzitters:
– Annie Vercaigne: 057 20 93 81 – Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. (Ieper Centrum)
– Paul Verraes: 057 42 25 84 – Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. (Ieper Centrum)
– Luc Thorrez: 057 42 28 48 – Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. (Ieper Noord)
– Jacques Depuydt: 057 20 55 25 – Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. (Ieper Rand)
Hits: 12084