MARIA-LICHTMIS OF/EN ‘Opdracht van de Heer in de tempel’

Laatst bijgewerkt: maandag 08 februari 2021 Gepubliceerd: vrijdag 29 januari 2021 Geschreven door Lode Caes

2 februari… een dag in de winter, een tijd van vroeg donker. En toch is Lichtmis, een blij feest voor kleine en grote mensen, voor alle kinderen van de Vader want Hij leeft als een kind in ons midden. Lichtmis is een oud verhaal van vreugde om het gekregen leven. Want als een kindje wordt geboren, zijn mama en papa blij. Die vreugde delen zij met de hele gezin, de familie, de buren,… Maar God zelf, Hij die ons ‘Het Leven’ geeft, viert mee. (Afbeelding © Pexels from Pixabay)

Een verhaal ‘Pannenkoeken’

‘Pannenkoeken!’ roept Pieter blij, terwijl hij de deur van de keuken opengooit. ‘Ik dacht al dat ik zoiets rook!’ Hij schuift zijn schooltas tegen de muur. ‘Het is toch geen zaterdag?’ Papa maakt een wijde zwaai met de pan. De koek slingert door de lucht, draait om en landt nog net in de pan. Alleen papa keert op die manier pannenkoeken om. Mama gebruikt gewoon een spatel. Pieter vindt papa’s jongleerpannenkoeken veel spannender. ‘Vandaag is het Lichtmis’, zegt papa raadselachtig. ‘En het spreekwoord zegt: al is een vrouwtje nog zo arm, met Lichtmis maakt ze haar pannetje warm. Op Lichtmis moet je dus pannenkoeken eten!’ Sara rent de keuken in. ‘Pannenkoeken! Mmm!’ zegt ze. ‘Dekken jullie de tafel?’ zegt papa. Even later stopt Sara een dikke rol pannenkoek met bruine suiker in haar mond. Het smaakt verrukkelijk. ‘Is het maar één keer per jaar Lichtmis?’ vraagt Pieter. Papa lacht. ‘Helaas wel. Het is eigenlijk het feest van de opdracht van Jezus in de tempel. Dat gebeurde bij de joden zes weken na de geboorte. Zo staat het in het evangelie van Lucas. Jozef en Maria gaan met Jezus naar de tempel en brengen een offer. Ze ontmoeten er Simeon en Anna, twee oude wijze mensen, die al voorzien hoe belangrijk Jezus zal worden. Zo vertelt Lucas het aan zijn lezers.’ ‘Maar waarom heet het dan Lichtmis?’ wil Sara weten. ‘Heel vroeger al werden er op die dag optochten gehouden met fakkels en kaarsen’, vertelt papa. ‘De christenen namen dat over door op Lichtmis alle kaarsen te wijden die dat jaar in huis of in de kerk gebruikt zouden worden. Zo’n kaars staken mensen dan aan als het onweerde bijvoorbeeld, om zo Gods bescherming te vragen.’ ‘Daarstraks vertelde je over de opdracht van Jezus in de tempel’, zegt Pieter. ‘Dat doen ze toch nu niet meer, kinderen opdragen in de kerk?’ ‘Toch is er in veel parochies nog een soort kinderzegening’, zegt papa. ‘Lichtmis is een kinderfeest en een Mariafeest. De eerste babytijd is voorbij en dankzij de goede zorgen van moeder en vader groeien de kinderen op tot echte kinderen van God.’ (…) ‘Maar nu weet ik nog altijd niet waarom we vandaag pannenkoeken eten’, vraagt Pieter zich af. ‘Ik weet het ook niet, Pieter’, geeft papa toe. ‘Het is een oude gewoonte. Dat heb je wel gemerkt aan het spreekwoord over die vrouw en haar pannetje. En spreekwoorden moet je altijd respecteren.’ Pieter lacht. ‘Ik ken nog een spreekwoord’, zegt hij. ‘Lest best.’ En hij pikt de laatste pannenkoek van de schaal.”

Met dit verhaal over ‘de pannenkoeken’ die worden gegeten op Maria Lichtmis of ‘Opdracht van de Heer in de tempel’ gaan we nog even dieper in op dit feest.

Benaming

Tot 1969 noemde men het feest op 2 februari: 'Maria Lichtmis'. Het feest werd veertig dagen na de geboorte van Jezus gevierd en sloot de kersttijd af. Het licht in deze benaming verwijst naar Simeon die Jezus een ‘licht voor alle mensen’ noemt. In de natuur komt het licht met Lichtmis zichtbaar terug: het donkerste van de winter is voorbij. Sinds 1969 wordt dit feest ‘De opdracht van de Heer’ genoemd. Maar we gaan nog wat vroeger in de geschiedenis terug. Sinds de vijfde eeuw werd veertig dagen na Kerstmis feest gevierd in Jeruzalem. Men noemde dit ‘het feest van de ontmoeting’ of ‘het feest van de reiniging’. In Rome werd op deze dag het opdragen van Jezus in de tempel gevierd. Het volk beschouwde dit feest als een Mariafeest en noemde het Maria Lichtmis. Vroeger kondigde dit feest het einde van de kersttijd aan. Door de liturgische hervorming werd de kersttijd ingekort zodat hij tegenwoordig eindigt met het feest van de doop van Jezus. In Rome ging het feest van de opdracht van Jezus in de tempel gepaard met een feestelijke lichtprocessie.

Symboliek: kaarsen

Kaarsen in de kerk zijn symbool voor Jezus Christus zelf, het Licht dat God laat kennen (= openbaring) voor alle volkeren. (Woorden van Simeon in het evangelie van 'Lichtmis') In heel wat parochies krijgen de gelovigen de kans om kaarsen te laten wijden. Zo worden gewone kaarsen een kaars met een extra betekenis: Ze zeggen iets over het geloof van mensen in Jezus Christus, het licht in de wereld. Ze zeggen iets over de wil van mensen om zich in te zetten vanuit dit geloof, zodat de schaduw van het kwaad geen kans meer maakt. Als christenen een gewijde kaars aansteken willen ze met dit gebaar uitdrukken dat ze ‘Jezus’ licht’ willen laten schijnen over de wereld en er op hun manier aan willen meewerken. In vele bedevaartsplaatsen verspreid over de wereld steken gelovigen kaarsen aan ‘als gebed’. Zo vragen Indianen in Guatemala in een ritueel aan God om vruchtbaarheid voor hun akkers. Voor ze die bewerken graven ze in de vier hoeken van een akker maïs (hun basisvoedsel). Op die plaatsen en in het midden van de akker branden ze dikke kaarsen. Ze blijven bij de kaarsen waken en bidden tot ze helemaal opgebrand zijn. Ze loven God en vragen om zijn zorg. Dit kan verschillende dagen duren. Op Lichtmis worden kaarsen gewijd, die in een kaarsjesprocessie gebruikt worden, of die meegenomen worden naar huis. Vroeger nam men die gewijde kaarsen mee naar huis om ze te gebruiken bij speciale gelegenheden zoals wanneer iemand stervende was, bij hevig onweer.

Gebruiken

Vroeger kende men het gebruik dat moeders hun kind kwamen toewijden in navolging van Maria. Dit heette ‘zijn kerkgang doen’. Nu nodigen veel parochies rond Lichtmis de gezinnen uit waar het voorbije jaar een kindje gedoopt werd. Meestal werd een doopviering in beperkte familiekring gevierd. Maar met Lichtmis worden die gezinnen, midden in de parochiegemeenschap geplaatst in een liturgie met kinderzegen. Zo wil de Kerk stilstaan bij de betekenis van de komst van een kind in het gezin: Stilstaan en verwonderd zijn om de geboorte – Stilstaan bij de betekenis van dit doopsel en de consequenties hiervan in de geloofsopvoeding van het kind.

In sommige gezinnen bestaat nog steeds de gewoonte om met Lichtmis pannenkoeken te bakken: ‘Al is een vrouwke nog zo arm, met Lichtmis maakt ze haar panneke warm.’ In dit gebruik zou de feestelijke start van een nieuw landbouwseizoen voortleven. Dit gebruik is ouder dan het christelijke feest van Lichtmis en al lang bekend bij de Romeinen. Een pannenkoek lijkt een beetje op de zon; Lichtmis is het feest dat komt wanneer de dagen als iets meer lengen en de natuur stilaan gaat herleven. We vieren Lichtmis met een kleine zonnige pannenkoek!

Het vieren van Lichtmis dit jaar

In onze Pastorale Eenheid wordt er in een aantal parochies op de zaterdag of zondag dichtbij 2 februari een lichtmisviering gehouden. De viering is een gebedsdienst met kinderzegen of een eucharistieviering met lichtprocessie en kinderzegen,… Maar jammer genoeg kan dit niet doorgaan dit jaar. We gaan de gezinnen uitnodigingen op de Lichtmisviering van 2022.

Zegengebed

‘God en Vader,

laat het licht ook stralen voor ons

en voor allen die onze levensweg kruisen.

Dat wij zoals Simeon

Jezus herkennen en erkennen

als het licht voor de wereld,

Het licht dat straalt voor alle volkeren.

Dat wij dat licht mogen uitdragen

in de wereld van vandaag

in alle eenvoud en met veel overtuiging.

Door Jezus de Christus,

uw Zoon en onze Broeder.

Amen.’

Jean Paul Pinxten

Bronnen: Boekje: Een jaar vol kleuren (K. Janssen), Boek: Kerstmis, een nieuw begin vieren (A. Grün), Bijbel in 1000 seconden (C. Leterme), artikel Licht voor alle volkeren (A. Rubbens)