Met de rug tegen de muur

Laatst bijgewerkt: zaterdag 05 september 2020 Gepubliceerd: zaterdag 05 september 2020 Geschreven door Lode Caes

Afbeelding© Pexels, Pixabay

Ieder van ons maakt het mee in zijn eigen leven. Alles gaat goed. Je bent gelukkig en tevreden en plots gebeuren er dingen die eigenlijk niet zouden mogen gebeuren, die je alleen machteloos, radeloos en opstandig maken. Een bepaalde beproeving en tegenslag die je te verwerken krijgt. Het verlies van je dierbare partner, een kind of kleinkind. De confrontatie met een levensbedreigende ziekte, een blijvende handicap, het vastlopen van een relatie, een mislukking. Vandaar de oude levenswijsheid: ‘Elk huisje heeft zijn kruisje, elk hart heeft zijn smart.’ Ja, we weten het uit eigen ervaring: het leven is geen doorlopende successtory. Je staat dikwijls met de rug tegen de muur. Het is erop of eronder. Je kunt niet meer terug, je besterft het, staat hoe dan ook voor een keerpunt ...

Hopelijk ten goede luiden de pijnen van zo’n beproeving een nieuwe geboorte in. Weeën waaruit je nieuwe krachten put om verder te gaan. Een kans tot heroriëntatie, waarbij je – innerlijk verrijkt en gesterkt – je leven opnieuw vorm kan geven. Maar dat gaat niet zonder slag of stoot. Je moet er vaak erg diep voor gaan. Je staat voor een berg verdriet, waar je haast niet overheen kunt kijken. En het zal een hele tijd duren, het zal niet zomaar slijten en de manier waarop je ermee omgaat, maakt wel degelijk een groot verschil.

‘Weg ermee’ of ‘Op weg ermee’

Tegenslagen wekken gevoelens van verontwaardiging en opstandigheid, omdat wat je overkomt in strijd is met je diepste levensverwachtingen. Het verstoorde leven schreeuwt om herstel en ze zijn aanzet tot verandering. ‘Weg ermee'. Je gaat al het mogelijke doen om het te keren. Wat je geluk in de weg staat, probeer je op te ruimen, wie of wat er ook de oorzaak van is. Soms lukt het ook maar vaak is het onmogelijk of onbegonnen werk. Dan moet je ‘met jezelf’ aan de slag, ‘op weg ermee’ Als hét niet anders kan, moet jij moet maar anders. Je moet een manier vinden om met je situatie om te gaan, het een plaats in je leven geven en tot het weliswaar moeizame inzicht komen dat je inderdaad méér bent dan deze ziekte, deze handicap, dit verlies. Je leven is méér dan datgene wat je overkomen is. Verruim je horizon.

Een crisis raakt héél de mens

Zoals een stoel vier poten heeft, die samen én steun én evenwicht bieden, zo rust het hele
gewicht van een crisis, een beproeving of tegenslag ook menselijkerwijs op vier vlakken: lichamelijk, emotioneel, sociaal en existentieel.

Tegenslagen, beproevingen, een zwaar verlies of een andere crisis uiten zich vaak in lichamelijke klachten en onlustgevoelens. Slaapstoornissen – ‘Ik heb geen oog dichtgedaan vannacht’, spijsverteringsklachten – ‘Ik krijg geen hap door mijn keel’, vermoeidheid en uitputting. Dikwijls zijn ze een dekmantel voor problemen die zich op een van de drie andere vlakken situeren.

Bij het doorleven en het verwerken van een tegenslag of beproeving laveert een mens heen en weer tussen zoveel wisselende gemoedstoestanden. Emoties zijn er gewoon. Je kunt ze dus ook niet zomaar naar believen aan- en uitzetten. Ze geven aan in welke toestand je je bevindt. Verdriet, ontreddering, verontwaardiging, verwarring of verlamming zijn boodschappers. Ze maken je duidelijk dat het zo niet verder kan. Gevoelens moeten meer begrepen dan bestreden worden.

Er zijn de naar buiten gerichte gevoelens als het ontkennen, het kwaad worden, het zoeken naar een uitweg. Je laat je emoties de vrije teugel. Je treedt uit jezelf. Het is ‘klagen en aanklagen’, je laten gaan in verwijten. Die ‘klacht’ kan echter een ‘kracht worden, wezenlijk voor het ganse verwerkingsproces. Dit is ‘catharsis’ of zuivering. Deze naar buiten gerichte gevoelens zullen in een tweede fase plaatsmaken voor een naar binnen gekeerd proces, het begraven van de gekoesterde hoop. ‘Treuren en tranen’, het besef van wat er niet meer is en nooit meer zal zijn, dringt ten volle tot je door. Je rouwt om een verschrikkelijk verlies en dat uit zich in een machteloos verdriet. Het verwerken en doorleven van deze gevoelens is een betekenisvol gebeuren. Die mag je niet verdringen, wegduwen, ontkennen, maar bij je toelaten en door je heen laten gaan. Anders gaan ze een onderhuids en onbewust bestaan gaan leiden, en kunnen ze op de meest onverwachte ogenblikken weer opduiken.

Wat bepaalt nu of je een crisissituatie aankunt of niet?

Je zit in een spanning tussen de ‘draaglast’ – wat je overkomen is en verwerken moet – en de ‘draagkracht’ – je karakter, je innerlijke weerbaarheid, kwetsbaarheid en uithoudingsvermogen, je opgedane ervaringen. Maar er is nog een derde, vaak vergeten maar toch zeer belangerijke factor, namelijk het ‘sociale draagvlak’. Dat is de groep van medemensen op wie je kunt terugvallen, die al dan niet met je meeleven en je ondersteunen. Crisissen zijn meestal verbonden met naaste familieleden en vrienden. Die relaties evolueren doorheen tegenslagen. Soms resulteert het in vervreemding ofwel juist in een dieper en intenser contact. Waar beide partijen onbereikbaar worden voor elkaar, is het een extra belasting in het andere geval een extra hulp.

Tegenslagen en beproevingen allerhande, die je tijdelijk uit je evenwicht brengen, hebben ook hun weerslag hebben op een nog dieper vlak, namelijk het existentiële en levensbeschouwelijke niveau. De vraag naar het ‘waarom’ van dit alles steekt er algauw als een spontane reflex bovenuit. Het is niet zozeer de vraag naar de oorzaken maar naar de zin. ‘Hoe kan ik dit plaatsen? Waarom moet dit gebeuren? Waar heb ik dat verdiend? Waarom laat God dit toe?’ Met de rug tegen de muur word je immers geconfronteerd met je eigen grenzen en onmacht, met de kwetsbaarheid van het leven, de betrekkelijkheid van de dingen en de broosheid van het geluk. Zo kan ook je geloofsovertuiging een kostbare energiebron zijn bij het herstelwerk. Het is de moeite waard om daar wat nader op in te gaan.

Bakens vanuit de Bijbel

Bakens zijn tekens die schippers en zeelieden de weg wijzen. Wanneer je in de stormen van
het leven terechtgekomen bent, overmand door twijfels, onzekerheid en je eigen kwetsbaarheid, dan zoek je antwoorden op zoveel vragen. Waarom moet mij dat overkomen? Hoe moet het verder? Wat staat er mij nog allemaal te wachten? Hoe moet ik dit een plaats geven in mijn leven?

Voor ons, christenen, kan de Bijbel, waarin het grote verhaal van God met zijn mensen verteld wordt, kan zo’n baken zijn, een inspirerende bron bij je verwerking van de beproeving. Wat zegt de Bijbel daarover? Die biedt ons geen leer of theorie. Geen sluitend systeem of antwoord, maar een reeks verhalen waar we ‘weg’ mee kunnen.

Een levensnabije, altijd aanwezige God

God heeft zich gaandeweg in de Bijbelse verhalen – van Genesis tot Openbaring – laten kennen als een levensnabije, altijd aanwezige God. Al die verhalen zijn een veelvoud van variaties op de betekenis van zijn naam: ‘Ik ben Jahwe: Ik ben er en Ik ben er voor u.’ Wat ons ook overkomt in het leven, wat er ook gebeurt, God blijft met ons mensen begaan en bezig. Ook al lijkt Hij afwezig en is het uitzicht op God verduisterd. Het is als bij een zonsverduistering. Het licht van de zon is er nog wel, wij mogen het alleen niet ervaren. God en mens hebben een bondgenootschap ‘op leven en dood.’

Een Partner voor dialoog

God is dus een Partner voor dialoog, bij wie je altijd terecht kunt, die altijd ‘aanspreekbaar’ en 'ontmoetbaar' is, aan wie je je mag toevertrouwen. Biddend en vragend, klagend en aanklagend. Hij is groter dan de kleinheid van een mensenhart. Van de 150 psalmen in onze Bijbel zijn ongeveer twee derde ‘klaagliederen’, waarin de gelovige klaagt vanuit persoonlijke of collectieve noodtoestanden. Door te klagen stort de psalmist zijn hart uit bij God, verminderen de spanningen, wordt hij opgelucht en krijgt hij weer nieuwe moed. Zich uitspreken, ook voor God, werkt bevrijdend! In en door het gebed verandert de situatie niet meteen, maar je krijgt wel een nieuwe kijk op het gebeuren. En omdat het uitzicht verandert, verandert de mens zelf ook.

Een beloftevolle God

De God in wie wij geloven, is niet alleen een altijd aanwezige maar ook een beloftevolle God. Dat is ons vooral duidelijk gemaakt in het levensverhaal van Jezus van Nazareth. In het bekende, onvergetelijke verhaal van Getsemane bevindt Jezus zich in een diepe crisis. Hij staat er met zijn rug tegen de muur. Een grenssituatie waarin Hij op zichzelf teruggeworpen wordt en zijn geloof op de proef gesteld wordt. Geconfronteerd met een uitzichtloze situatie, met een oeverloos lijden waar Hij doorheen moet, wordt zijn godsvertrouwen niet geschokt. Integendeel, Hij weet zich heel diep geborgen en voelt zich zo gedragen dat Hij die God kan aanspreken met de woorden ‘Abba-Vader’. Zo'n naam suggereert nabijheid, geborgenheid en bescherming. Die intieme relatie met God maakt Hem sterk om het lijden en de crisis aan te kunnen. God behoedt Jezus niet voor het lijden, maar wel in het lijden. Hij neemt Goede Vrijdag niet weg, maar schenkt Hem Pasen. De verrijzenis tot nieuw leven. God maakt zijn belofte waar en maakt van Jezus een nieuwe mens, de Verrezene. De crisis bereikte een dieptepunt in zijn kruisdood, maar juist dat werd de geboorteplek van iets nieuws.

Wanneer een mens, met de rug tegen de muur, met zichzelf overhoop ligt, mag hij
iets van God ervaren, die er altijd is. Die 'ontmoetbaar' en aanspreekbaar blijft. Maar die hem vooral een belofte aanzegt dat een mens doorheen de crisis een rijker, voller en schoner mens kan worden.

Bron: ‘Met de rug tegen de muur, hoe staande blijven bij wat ons overkomt in het leven? Maurits Gilissen. Adem.Tocht, september 2020.

Adem-Tocht

is het driemaandelijkse tijdschrift van de christelijke spiritualiteisbeweging met dezelfde naam voor senioren met vier afdelingen met maandelijkse bijeenkomsten in onze Pastorale Eenheid. Omwille van de corana-pandemie kwamen deze groepen sedert april niet meer bijeen. We hopen in een eerstvolgend nummer te berichten hoe, waar en wanneer de bijeenkomsten kunnen hervatten.

Info bij Annie Vercaigne: 057 20 93 81 – Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. en – Paul Verraes: 057 42 25 84 – Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. (Centrum) – Luc Thorrez: 057 42 28 48 – Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. (Noord) – Jacques Depuydt: 057 20 55 25 – Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. (Rand)