VEERTIGDAGENTIJD - VASTEN MET GOD EN ALLAH
Dit jaar vallen de Ramadam, de islamitische vasten en de christelijke Veertigdagentijd nagenoeg samen.
Een goede reden om ons met een zestigtal aanwezigen uit beide tradities samen - op initiatief van Zinzoekers -te verdiepen in wat christenen en moslims hierin verbindt of onderscheidt.
Dat aan de hand van vier thema's die in het algemeen maar ook specifiek verbonden zijn met deze bijzondere tijd, nl. bidden, vasten, gemeenschap vormen en solidariteit. Vier getuigen, Adel, Aman, Marthe en Abdel vertellen de impact daarvan op hun leven. Priester Geert Dedecker en Yassin El Attar, woordvoeder van de Kortrijkse moskee, luisteren mee en vullen aan. Plaats van samenkomst de Vrije Basisschool in Langemark op vrijdag 7 maart - na zonsondergang - om 20.00 u. en dat schept ruimte voor een intercultureel hapjesbuffet. Peter Peene is onze gastheer.
Tussen minaret en kerktoren ontvouwt zich immers een boeiend verhaal van geloofsbeleving. Hoewel de islam en het christelijke, katholieke geloof theologisch verschillen, delen ze samen een diep verlangen naar verbinding met het goddelijke, met elkaar, en met de wereld. In dit artikel verkennen we summier gelijkenissen en verschillen van deze gemeenschappelijke religieuze praktijk.
Bidden als levensader
Of het nu het Fajr-gebed bij zonsopgang is of het ochtendgebed in een kloostergemeenschap: beide tradities erkennen gebed als hun levensader. Moslims en katholieken geloven dat gebed de ziel voedt. Een vorm van lichamelijke eerbied uit zich verder in gebaren: de diepe sujood (neerknieling) in de moskee, het kruisje met wijwater bij het betreden van een kerk.
Onze heilige teksten weerklinken in beide gebeden. Een moslim reciteert Soera 1 (Al-Fatiha) met dezelfde eerbied als een christen die Psalm 23 ('De Heer is mijn herder') bidt. Groepsgebed versterkt deze band nog: op vrijdag vullen moskeeën zich voor de Jumu’ah, terwijl op zondag eucharistie in de kerk wordt gevierd. Het zijn momenten waarop individuele gelovigen deel worden van een groter geheel.
Daarbij valt op dat de islamitische gebedspraktijk een choreografie van precisie is. Voor de salaat volgt men strikte regels: rituele wassing (wudu) met water of zand als reiniging, de gerichtheid naar Mekka (qibla) en Arabische recitaties die wereldwijd identiek klinken.
Katholiek gebed daarentegen kent meer flexibiliteit. Een rozenkrans in het Nederlands, een spontaan dankgebed tijdens een wandeling, of een stiltemoment voor het slapengaan. Alles mag, zolang het hart maar gericht is op God. Opvallend is ook de rol van tussenpersonen: waar moslims direct tot Allah spreken, vragen katholieken soms Maria of heiligen om voorspraak.
Vasten: hongeren naar zin en zuivering
De Ramadan en de Veertigdagentijd zijn beide oefeningen in zelfbeperking met een sociale dimensie. Voor moslims betekent vasten niet alleen afzien van voedsel, maar ook van roddel of boosheid, een totale reset van lichaam en geest. Katholieken gebruiken de vastentijd om 'ruimte te maken voor God', bijvoorbeeld door af te zien van alcohol of sociale media.
In de praktijk verschillen de regels hemelsbreed:
- In de islamitische vasten wordt er niet gegeten of gedronken van zonsopgang tot - ondergang. Hij is verplicht voor alle gezonde volwassenen. Seksueel contact overdag is niet toegestaan.
- De regels, eerder aanbevelingen, in de katholieke vasten, beperken zich voornamelijk tot Aswoensdag en Goede Vrijdag met slechts één hoofdmaaltijd en twee kleine happen tussendoor.
Ook de afsluiting is anders. De Ramadan eindigt feestelijk met het Suikerfeest (Eid al-Fitr), waar families uitgebreid eten en geschenken uitwisselen. Katholieken sluiten de Vastentijd af met de Paaswake, waarin de opstanding van Jezus centraal staat.
Gemeenschap: verbonden in verscheidenheid
Beide religies fungeren als sociale lijm in de samenleving. Het islamitisch onderwijs leert niet alleen Koranrecitatie, maar organiseert bv. ook ook huiswerkbegeleiding voor kansarme jongeren. Katholieke parochies leveren dan weer vrijwilligers in het christelijke middenveld (Okra, Samana, Welzijnszorg, Broederlijk Delen ...).
Organisatorisch bouwt het katholicisme op een piramidestructuur: de paus als spiritueel hoofd, gevolgd door bisschoppen en lokale priesters. Beslissingen over liturgie of moraal komen vaak van bovenaf. In de islam daarentegen ontbreekt een centraal gezag. Imams hebben invloed, maar geen universele macht - soennieten en sjiieten opereren in parallelle netwerken, en een Marokkaanse moskee kan fundamenteel anders functioneren dan een Turkse.
Ook genderrollen kleuren de gemeenschapsdynamiek. In moskeeën bidden mannen en vrouwen gescheiden, maar vrouwen leiden wel koranstudiegroepen of buurtinitiatieven. Katholieke vrouwen mogen dan wel geen priester worden maar zijn vaak de dragende krachten van de parochies.
Solidariteit: geloof in actie
Tijdens de islamitische Ramadan en de katholieke Veertigdagentijd transformeren honger en dorst tot hefbomen voor sociale actie. Waar islamitische solidariteit zoals Islamic Relief vaak direct is - een voedselpakket aan de deur - focussen katholieke initiatieven als Broederlijk Delen op structurele verandering voor een eerlijker wereldhandel en klimaatrechtvaardigheid.