Stil maar, wacht maar ... alles wordt nieuw!

Laatst bijgewerkt: donderdag 16 september 2021 Gepubliceerd: woensdag 30 december 2020

Is de coronatijd een sneeuwstorm, een lange winter of een mini-ijstijd? In ieder geval duurt het langer dan we oorspronkelijk hadden ingeschat. Bovendien versnelt het virus een aantal maatschappelijke ontwikkelingen en stelt ze op scherp. Ook het kerkgebeuren ontsnapt daar – negatief én positief – niet aan. We maken het mee dat parochies fuseren tot steeds grotere samenwerkingsverbanden. Binnen die parochies is al jaren lang een afname te zien van kerkgangers, vrijwilligers en middelen. Deze crisis bracht en brengt voor veel mensen angst, onzekerheid en eenzaamheid met zich mee. Elk wordt in een bepaalde mate geconfronteerd met de kwetsbaarheid van het leven. Publieke vieringen en andere activiteiten konden niet doorgaan of waren omgeven met de nodige regels en beperkingen. Wat betekent deze coronatijd hier en elders voor onze geloofsgemeenschappen? Wat leren we hier en elders van? En welke kansen kunnen we meenemen naar de toekomst?

Aan de ene kant versnelt de coronacrisis de krimp van een groot aantal parochies. Ze worden gedragen door veelal oudere vrijwilligers en pastores. En juist deze groep is door covid-19 het hardst getroffen. Bij velen hoor je ook de bezorgdheid en angst doorklinken: ‘Komen de mensen nog wel terug, als het weer mogelijk is om naar de kerk te komen?’ Omwille
van eigen gezondheid of die van dierbaren leggen nogal wat mensen (tijdelijk) hun vrijwilligerstaken neer.

Zending, visie en structuur

Maar her en der zie je ook een aanzuigeffect. Dat een aantal parochies zich stilaan regionaal tot zogenaamde ‘oases’ ontwikkelen is. Naast een goedverzorgd liturgisch aanbod zijn er ook diverse andere catechetische en diaconale activiteiten en initiatieven. Soms zijn ze zijdelings verbonden met een kloostergemeenschap of een nieuwe beweging. Naast een team van vrijgestelde pastores zijn er ook meerdere lekengelovigen betrokken en actief. Juist deze geloofsgemeenschappen worden door de coronacrisis ook duidelijker zichtbaar en zijn sneller in staat om een omslag te maken. Het zijn over het algemeen parochies met een duidelijke zending, visie en structuur. Cruciaal voor de toekomst is dat hun pastorale model niet alleen gericht is op de zorg voor de mensen die naar de kerk komen maar ook actief uitnodigt naar nieuwe mensen. Het heeft iets te maken met ‘mensen helpen om God, Jezus (beter) te leren kennen en hun leven aan Hem toe te vertrouwen.’

Hoe kunnen we dat in tijden van corona in de praktijk te brengen brengen. Werkwijzen die ook nadien en verder in de pastoraal kunnen worden geïntegreerd? Enkele ervaringen, bedenkingen en mogelijkheden...

Open kerken en eucharistische aanbidding

Juist in een periode van crisis is het belangrijk de mogelijkheid te bieden aan mensen voor het aansteken van een kaarsje, voor stilte en gebed. Op sommige plaatsen wordt dat op zondagnamiddagen gecombineerd met het aanbieden van eucharistische aanbidding. In een tijd waarin het niet mogelijk is om de eucharistie bij te wonen en de communie te ontvangen kan een eerste of hernieuwde kennismaking met deze devotie bijzonder heilzaam zijn.

Online vieringen, gebed en vorming

Eén van de grote revoluties van de coronacrisis is dat de online wereld voor velen ten volle open is gegaan. Dat geldt niet alleen voor de parochies, maar voor de hele maatschappij. Thuiswerken werd de norm. En vele vergaderingen, cursussen en activiteiten gingen online door. Een goede website is onontbeerlijk. Niet alleen om parochianen te bereiken, maar ook om juist nu een aanbod te hebben voor zoekende mensen. Naast het live-streamen van vieringen, hebben parochies ook andere online gebedsmomenten aangeboden. Soms werd dit door een parochiaan op eigen initiatief opgepakt. Denk bijvoorbeeld aan het online bidden van de rozenkrans. Online opgezette catechese voor (jonge) ouders en kinderen biedt ook nadien aanvullende perspectieven. Ook het Leerhuis ging noodgedwongen digitaal. Het blijkt dat mensen ondanks de gebruikelijke, technische koudwatervrees online verrassend open kunnen zijn en dat ook samen bidden op die manier boven verwachting meevalt. Daarbij zijn er ook doelgroepen aanspreekbaar die moeilijk van huis weg kunnen, zoals bijvoorbeeld zieken en (alleenstaande) ouders.

Verbondenheid buiten de eucharistie

Bij veel parochies was er bij gebrek aan publieke vieringen weinig of geen contact meer tussen de pastores en de parochianen onderling. Een bijkomend kader om naar elkaar uit te zien ontbrak. Sommige parochies heeft een eerste stap gezet om überhaupt een goed bestand te maken van de mensen die naar de vieringen kwamen. En van hier uit kunnen ze blijvend contact met mensen opnemen al was het maar via een digitale nieuwsbrief. Ook Kerk&leven of het parochieblad voerde zijn (her)abonneringscampagne onder het motto: ‘Blijf verbonden’. In andere parochies probeerde men ‘vraag en aanbod’ te matchen: mensen die zorg nodig hadden én anderen, veelal jongere mensen, die wilden helpen. In één parochie bezorgden jongeren aan een grote groep ouderen een ‘Goede-week’ pakket (o.a. een palmtakje, een kaars en het boekje van de vieringen van de Goede Week).

Niettemin legt de coronacrisis een kwetsbare plek bloot: hoe is er zorg voor elkaar, als men elkaar niet meer ziet bij de weekendviering? Op veel plaatsen is de viering in het weekend in de eigen of naburige parochiekerk het enige moment in de week dat parochianen elkaar treffen. Een structuur van bijvoorbeeld ‘kringen’ geleid door lekengelovigen, waar in kleine groepen mensen met elkaar bezinnen bidden en naar elkaar omzien, ontbreekt bijna geheel. Hoewel ze bestaan en de groepen van ‘Adem-Tocht’, de spiritualiteitsbeweging van 60-plussers, zijn daar een goed voorbeeld van al lagen ze nu ook lam onder druk van de omstandigheden. Net als OKRA, SAMANA, KVG, KWB-PIB, Landelijke Gilden en andere sociaal-culturele verenigingen die vanuit het gemis creatief naar contactmogelijkheden zochten. Het onderstreept alleen maar hun belang en bestaansrecht.

Door de coronacrisis hebben velen dat gebrek aan verbondenheid met elkaar ervaren. Veel mensen hebben zich al eenzaam gevoeld en gehoopt dat ‘de parochie’ een keer zou bellen of iets van zich zou laten weten. Zij realiseerden zich niet altijd dat ook zij ‘de parochie’ zijn, en dus ook een verantwoordelijkheid hebben naar anderen toe. Met een eenvoudig initiatief als ‘1+1+1 Drie manieren om elkaar nabij te zijn’ kan je ook met een kleine moeite zelf je steentje bijdragen.

Het belang van de huiskerk

Ook gelovige gezinnen werden in de coronatijd teruggeworpen op zichzelf. Sommige ouders gingen zelf op het internet op zoek naar catechesemateriaal of volgden op zondag een online viering met kun kinderen. Vaak was het ook lastig om de kinderen hierbij betrokken te houden. Waar het lukte ervoeren ze dat er letterlijk tijd en ruimte was om dit rustig te doen. Ouders hebben in deze periode sterker ervaren dat zij ‘de eerste opvoeders’ van hun kinderen zijn. Voor sommigen is deze coronatijd heel moeilijk als gezin, voor anderen is het juist een goede en mooie periode om meer tijd met elkaar door te brengen en er zo sterker als gezin uit naar voren te komen.

Op zoek naar een nieuwe – met name jonge – vrijwilligers

Veel oudere mensen moesten in deze coronatijd noodgedwongen een stapje terug doen. En juist deze groep maakt het grootste deel uit van de vrijwilligers in de parochies. Dit betekende dat veel dingen geen doorgang meer vonden en soms zelfs helemaal stil kwamen te liggen. Ook de koren met veelal oudere koorleden kwamen op non-actief te staan. Toch hoor ik ook berichten, dat juist nu andere gelovigen, met name jongere mensen, zijn ingesprongen. Met name rondom het livestreamen van Eucharistievieringen en het opnemen en monteren van allerlei filmpjes waarbij ze hun talenten en vaardigheden kwijt konden.

De Eucharistieviering: meer bron en hoogtepunt

Veel gelovigen en pastores hebben het niet samen kunnen vieren als een enorm gemis en soms als een beproeving ervaren. Bij sommigen was er onbegrip dat de bisschoppen in hun ogen te gemakkelijk de vieringen verboden, zelfs waar de overheid ruimte bood om met een beperkte groep samen te komen. Niettemin hoor je van verschillende kanten dat het niet kunnen bijwonen van de eucharistieviering en het niet kunnen ontvangen van de communie bij velen de devotie tot de Eucharistie en het ontvangen van de communie heeft vergroot. Men beseft meer hoe bijzonder het is dat Christus zichzelf geeft als voedsel voor onderweg. Priesters hebben opnieuw ervaren hoe ten volle de Eucharistie pas gevierd kan worden als de hele geloofsgemeenschap aan de viering deelneemt. In die zin is de hoop gerechtvaardigd dat de Eucharistieviering in de toekomst meer ‘bron en hoogtepunt van het christelijke leven’ zal worden en niet het enige dat in een parochie aangeboden wordt. En tegelijk mag de hoop gekoesterd worden dat ook het geschenk van het Woord van God, de Bijbel, als geestelijk voedsel meer ontdekt mag worden.

Innerlijke verandering

Tenslotte, de coronacrisis heeft ons letterlijk stil gezet. Als we worden stil gezet, mogen we als gelovige mensen ons ook afvragen: “Heer, wat wilt U ons hiermee zeggen?” Deze tijd biedt op zich
meer tijd hebben voor gebed en bezinning. Moge dat zijn vruchten afwerpen. Want parochies veranderen als mensen veranderen.

Literatuur: Bijdrage Mirjam Spruit: Wat leren parochies van de coronatijd?
Kerk in tijden van Corona, diagnose, dilemma, duurzame toekomst - Halewijn - Adveniat - ISBN 978 94 931 6138 2

 

Hits: 6655