In de buitenbaan

Laatst bijgewerkt: zaterdag 22 december 2018 Gepubliceerd: dinsdag 11 december 2018

Uit elk kind het allerbeste halen moet de doelstelling zijn van het gehele onderwijs. De realiteit is vaak anders. Kinderen uit gezinnen in armoede hebben meer kans op slechtere schoolresultaten, op zittenblijven, op schoolmoeheid. Hebben ze dan minder talent? Of starten ze met achterstand? 1 op 5 loopt bij wijze van spreken in de buitenbaan van de schoolpiste. Bij 1 op 5 kinderen laten we talent verloren gaan... ‘Welzijnszorg – Samen Tegen Armoede’ voert dit jaar campagne rond het thema ‘armoede in het onderwijs’. Er kan en moet nog heel wat veranderen om alle kinderen de kansen te geven die ze verdienen!

Kinderen en jongeren ondervinden de gevolgen van armoede op meerdere terreinen. Armoede heeft niet enkel op financieel vlak gevolgen. Het treft hen ook in hun gezondheid, huisvesting, sociale relaties en dus ook in het onderwijs. Die levensdomeinen zijn niet los van elkaar te zien. Ze hangen daarentegen samen met elkaar. Slechte huisvesting heeft evident een gevolg op vlak van gezondheid. Een slechte gezondheid heeft dan weer invloed hebben op het schoolgaan zelf. Ze zittten letterlijk en figuurlijk verstrikt in het armoedeweb. En helaas zijn er dat in België 1 op 5. 500.000 kinderen krijgen zo onvoldoende onderwijskansen. Geef toe, dat is gigantisch veel!

Armoede gaat mee naar school

Het onderwijs op zich kan armoede niet oplossen maar heeft wel een belangrijke rol te spelen in de preventie en het dedecteren van armoede. Hoe goed ze ook hun best doen om het te verstoppen, kunnen leerkrachten, directie, CLB... heel wat opvangen. Bij een vermoeden van een moeilijke sociale thuissituatie, kan de school stappen ondernemen. Onderstaand citaat geeft twee verrassende voorbeelden.

“We zien regelmatig dat het middagmaal, dat de kinderen meekrijgen de restjes van de vorige dag zijn: een stuk pizza of wat frieten. Het gebeurt ook dat ouders van kinderen zich komen opwarmen in de schoolgangen. Dit zijn voor ons stuk voor stuk duidelijke signalen dat er wel eens sprake zou kunnen zijn van armoede m de thuissituatie.”

Ongelijkheid op school

Kansarm en -rijk komen samen op de schoolbanken terecht. En helaas speelt sociale afkomst wel degelijk een rol aan de eindmeet, in de uiteindelijke schooluitkomst. De ongelijkheid in het onderwijs is dan ook op verschillende vlakken merkbaar. Allereerst heeft armoede een invloed op de schoolprestaties. Uit onderzoek blijkt dat kinderen met een lagere sociaal-economische status minder scoren dan kinderen die uit een welstellend gezin komen.

Ook in studie-oriëntering is er een grote ongelijkheid merkbaar. Van de 10 procent armste jongeren zit maar 1 op 10 in het ASO. Van de 10 procent rijkste jongeren is dit 9 op 10. Het Vlaamse onderwijs is dan ook gekenmerkt door een ‘watervalsysteem’. ASO wordt bijvoorbeeld als hoger aanzien en wordt geacht moeilijk te zijn. Met zo’n hiërarchisch systeem beginnen leerlingen hoog en dalen ze steeds verder af. Het is problematisch als blijkt dat de studierichting bepaald wordt vanuit een sociale selectie en leerlingen met een lagere status in de meeste gevallen onderaan belanden. Veel kwetsbare jongeren geven school op, omwille van dit watervalsysteem en schoolmoeheid.

“Jongeren zonder een diploma secundair onderwijs hebben het dan ook zeer moeilijk op de arbeidsmarkt. Zo gaat veel talent voor de samenleving verloren …”

Aanbevelingen

1. Gezinnen die het met weinig middelen moeten stellen, merken al snel dat kosteloos onderwijs een illusie is. Ondanks de maximumfactuur lopen de kosten in het basisonderwijs vaak hoog op. In het secundair en het hoger onderwijs wordt het nog duurder. De kostenproblematiek is slechts één factor, maar wel een heel belangrijke. Kinderen en jongeren kunnen soms niet deelnemen aan bepaalde activiteiten. Ze ondervinden moeilijkheden om boeken aan te kopen.... Ook voor scholen is het vaak moeilijk omgaan met de kostenproblematiek. Een eerste aanbeveling is dan ook betaalbaar onderwijs.

2. Een tweede aanbeveling vanuit Welzijnszorg is een open schoolpoort. De grote autonomie die scholen hebben draagt bij aan de ongelijkheid in het Vlaamse onderwijs. Scholen kunnen zich zo profileren dat ze impliciet bepaalde jongeren uitsluiten. Maar die autonomie biedt echter ook de kans om in samenspraak met ouders, leerlingen en leerkrachten vorm te geven aan gelijke onderwijskansen. Ouder-betrokkenheid, netwerken, aangenaam leer- en leefklimaat ... het zijn allemaal zaken die ongelijkheid kunnen verminderen of wegwerken.

3. Een derde aanbeveling ten slotte is het investeren in leerkrachten. We pleiten voor verplichte diversiteitslessen binnen de algemene lerarenopleiding, het binnenbrengen van verschillende referentiekaders binnen schoolteams (ook leraren met armoede-ervaring) en duurzame professionaliseringstrajecten.

Wat kan jij zelf doen?

Ook jij kan de campagne ondersteunen. Misschien heb jij wel een boodschap voor de minister van onderwijs? Daarvoor kan je terecht op de website: www.samentegenarmoede.be waar je

jouw boodschap kan neertypen. Liever op papier? Ook dat kan! Verzamel boodschappen in een schriftje en bezorg ze ons. Op het einde van onze campagne bundelen we alle boodschappen en bezorgen we dit in de vorm van een heen-en weerschriftje aan Vlaams minister van Onderwijs Hilde Crevits.

15-16 december – het weekend van de derde zondag van de advent – is ook de campagnezondag van Welzijnszorg. ‘Als het van God … net zoals van Welzijnszorg afhangt, loopt geen enkel kind in de buitenbaan’. We zijn nog maar halfweg de maand en daar doemt al het schrikbeeld op van de lege portomonnee.

“Ik ben plat los leeg, of hoe je het ook noemen wilt. Daarjuist zijn de laatste centjes die in me zaten uitgegeven aan een tweedehands of derde of vierdehands zwembroek want Dannie zit nu in het tweede leerjaar en zwemles is verplicht. In het zwembad mocht hij vorige week niet in het water omdat hij een broek aan had met iets langer pijpen. En zijn mama vindt dat ook hij zwemmen mag leren. ’t Is nog maar de 25ste en op de 3de word ik pas weer gevuld en het brood is op. Mama gaat naar de voedselbank maar daar krijg je meestal geen brood. Dan maar naar de paters op ’t pleintje of naar het station als er daar tenminste nog brood is. Ik haal nooit de meet van de maand voor geen meter. Er is altijd iets waardoor ik het niet haal, iets kleins of iets groots. Voor het einde van de maand ben ik plat, los, leeg … of hoe je het ook noemen wilt."

Advent en Welzijnszorg zijn in vele parochies onlosmakelijk verbonden. Getuigen daarvan de vele acties … voor, dit of volgend weekend: van ‘Soep op de stoep’ tot appelverkoop. Steun welwillend deze initiatieven, draag geldelijk bij tijdens de jaarlijkse omhaling in de eucharistieviering of doe een gift via overschrijving aan Samen tegen Armoede op rek.-nr. BE 21 0000 0000 0303.

Maar liefst 64% van de campagne-inkomsten bestaat uit particuliere giften. Jouw steun maakt dus wel degelijk het verschil. Met jouw gift ondernemen tal van organisaties actie tegen armoede in eigen land. Samen geven we Belgen in armoede opnieuw een eerlijke kans in onze maatschappij.